Μια φιλική ματιά στο «Δελτίο Καιρού» της Φανής Αθανασιάδου

Φίλες και φίλοι των Ιδεοκυμάτων καλησπέρα σας. Σας καλωσορίζουμε στην αποψινή μας εκδήλωση με την οποία εγκαινιάζουμε την φετινή περίοδο και είναι αφιερωμένη στην καινούργια ποιητική συλλογή της Φανής Αθανασιάδου. Όλοι εμείς εδώ στα Ιδεοκύματα είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι και περήφανοι, γιατί απόψε θα έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε και να συνοδεύσουμε με όμορφα τραγούδια τα νεογέννητα ποιήματα της αγαπητής μας Φανής που έρχονται στο φως έπειτα από μια παρατεταμένη πνευματική κυοφορία. Το «δελτίο καιρού» όπως είναι ο τίτλος της συλλογής της Φανής είναι εδώ και καθώς μπαίνουμε στον Χειμώνα, όχι μόνο στον φυσικό αλλά κυρίως στον άλλο που έχει γεννήσει η οικονομική, κοινωνική και πνευματική κρίση που βιώνουμε είναι όχι μόνο επίκαιρο αλλά και αναγκαίο για να μας βοηθήσει με τη δύναμη και την ενέργεια που κρύβει μέσα της η τέχνη να οξύνουμε το βλέμμα μας, να διεισδύσουμε στην πραγματικότητα κοινωνική και προσωπική και να «φωτίσουμε τις αιτίες που μας αφήνουνε μισούς», όπως λέει κι ένας από τους πιο εμπνευσμένους στίχους του Σαββόπουλου.

Δελτίο καιρού λοιπόν. Ενός όπως γράφει και η ίδια η ποιήτρια στο κείμενο που συνοδεύει τη συλλογή της «προσωπικού καιρού» συναισθηματικών αποχρώσεων, μετωπικών κοινωνικο-πολιτικών ρευμάτων και υπαρξιακών μεταπτώσεων. Ένα ταξίδι ζωής δηλαδή. Κι εμείς απόψε συνταξιδιώτες σε αυτό το ταξίδι θα μοιραστούμε μαζί της βιώματα, στοχασμούς, αγωνίες αλλά και ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο με περισσότερη ηλιοφάνεια και ανθρωπιά.

Η Φανή Αθανασιάδου , ώριμη πια και έχοντας κατακτήσει τα εκφραστικά της μέσα ώστε να δημιουργήσει το προσωπικό της ύφος συνδυάζει περίτεχνα μορφή και περιεχόμενο σε ολιγόστιχα και αφηγηματικά κατά κανόνα ποιήματα που έχουν ως επίκεντρο τον άνθρωπο που ζώντας μέσα σε ένα κατακερματισμένο και αποπροσανατολιστικό κοινωνικό γίγνεσθαι παλεύει μάταια να συμφιλιωθεί με την εικόνα του εαυτού του έτσι όπως πλάθεται και προβάλλεται από τις κυρίαρχες αξίες ενός ψυχοφθόρου κοινωνικού και πολιτικού συστήματος.

Η ποίησή της είναι συνάμα υπαρξιακή και πολιτική. Αντιλαμβάνεται και εξετάζει τον άνθρωπο όχι μόνο ως ατομική ύπαρξη που βιώνει τα προσωπικά του προβλήματα σε κάποιο ομιχλώδη εσωτερικό κόσμο αλλλά ως υποκείμενο μιας συλλογικής ζωής που παλεύει να ορίσει την ταυτότητά του και τη θέση του μέσα σε μια αφιλόξενη και άγονη κοινωνική πραγματικότητα. Αντικρουόμενα αισθήματα και συνθήματα, κουραστικές πορείες μεταπτώσεων, μηχανοδηγοί τρένων που δεν συναντήθηκαν ποτέ, κλειστά παραθυρόφυλλα που εμποδίζουν τη σκέψη, ο φόβος ότι η συνήθεια μπορεί να κάνει ανούσιες τις συνευρέσεις των φίλων αποκαλύπτουν ότι η αποξένωση είναι πλέον υπαρκτή και η αλλοτρίωση έχει παγιδέψει τις ανθρώπινες σκέψεις και σχέσεις. Οι άνθρωποι θα ήθελαν να είναι κάτι άλλο αλλά δεν είναι. Αλλοτριωμένοι μέσα σε ένα πλέγμα αποσαθρωμένων κοινωνικών σχέσεων αρκούνται σε φτηνά υποκατάστατα, όπως ο κύριο Σμιθ στο ποίημα με τον υπαινικτικό τίτλο ¨καιρός» που αρκείται σε μια εντυπωσιακή εξωτερική εμφάνιση με πανάκριβο κοστούμι και ομπρέλα από το Λονδίνο ενώ «έξω βρέχει ακόμα.»

Ακόμα και ο έρωτας είτε μένει μια απλή ανέκφραστη επιθυμία είτε περιορίζεται στην υλική του διάσταση, είτε φυλλορροεί μέσα στην αδυναμία μιας ουσιαστικής, ζεστής και ειλικρινούς επικοινωνίας είτε καταβυθίζεται από το φόβο της απόρριψης.

Το πολιτικό στοιχείο κάνει έντονη την παρουσία του επίσης σε κάποια ποιήματα στα οποία καταγγέλλεται η αυταρχική εξουσία που με πρόσχημα την ασφάλεια των πολιτών από φανταστικούς κινδύνους περιστέλλει τις ελευθερίες τους και προσπαθεί να εξουδετερώσει τους αντιφρονούντες και η ειρήνη απειλείται συμβολικά και πραγματικά από μανισμένα πλήθη, σφαίρες και σειρήνες που αναγγέλλουν επερχόμενους πολέμους. Πιστεύω ότι τα ποιήματα της Φανής δεν είναι απαισιόδοξα, δεν εμφορούνται από ένα μηδενιστικό πεσιμισμό. Αντίθετα είναι ξυπνητήρια που θέλουν να αφυπνίσουν τη συνείδησή μας, να μας προσφέρουν γόνιμο έδαφος στοχασμού ώστε να αντιδράσουμε στον εφησυχασμό και την παραίτηση.

Στην ποίηση της Φανής Αθανασιάδου ο φιλοσοφικός στοχασμός και ο κοινωνικός πολιτικός ψυχολογικός προβληματισμός, δεν εκφράζεται με αφηρημένες έννοιες αλλά με δυνατές ποιητικές εικόνες που με ζωντάνια και παραστατικότητα χτίζουν μικρές αφηγήσεις όπου πρωταγωνιστεί ο άνθρωπος. Άλλοτε βρίσκουμε το ποιητικό υποκείμενο σε πρώτο πρόσωπο να εκμυστηρεύεται προσωπικά βιώματα, αναζητήσεις και συμπεριφορές όπως πχ. να στέκεται μπροστά σε ένα καθρέφτη και να σχηματίζει το όνομά του ή να αντιτάσσει τη σιωπή στις σφαίρες ή να ξεκαρδίζεται στα γέλια γυρεύοντας να απαντήσει στο ερώτημα τι είναι η ζωή κι άλλοτε το τρίτο ενικό και πληθυντικό να πρωταγωνιστούν σε προσωπικά ή συλλογικά δράματα (χρησιμοποιώ τη λέξη με την κυριολεκτική της σημασία) με ιδιαίτερη προτίμηση στο θηλυκό γένος, Η Νιόβη η Μήδεια αλλά και άλλες ανώνυμες γυναικείες υπάρξεις φέρνουν στην επιφάνεια τους προβληματισμούς της ποιήτριας για τη θέση της γυναίκας σε μία ανδροκρατούμενη κοινωνία και τους ρόλους που καλείται να παίξει ως σύντροφος ή ερωμένη ή συμμέτοχος των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων. Η παρουσία του β΄ προσώπου είναι σπάνια και πάντα σε συνάρτηση με το το α΄ . Δεν λείπει όμως και το συλλογικό εμείς που έρχεται να υποδηλώσει ότι η κοινωνικότητά μας έστω κι αν τραυματίζεται από πάθη, συμφέροντα ή αστοχία της σκέψης δεν παύει να μας ενώνει σε μια κοινή πορεία και σε μια κοινή αναζήτηση.

Εκτός από τα πρόσωπα υπάρχουν και τα πράγματα, το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται οι άνθρωποι και που φορτίζονται με ποικίλες σημασίες καθώς οι συμβολισμοί και οι συνυποδηλώσεις είναι παρούσες σε κάθε ποίημα. ¨ένα ποτάμι πχ. που ρέει δίπλα μας σε αιώνιους κυματισμούς» για να μας θυμίσει ίσως τις δικές μας εφήμερες σχέσεις ή και την ίδια μας την ύπαρξη που γίνεται βορά ενός αδηφάγου και φθοροποιού χρόνου ή ένα παραθυρόφυλλο κλειστό που εμποδίζει τη σκέψη να απλωθεί σε νέους ορίζοντες.

Και αφού η ποίηση είναι η τέχνη των λέξεων και ο τρόπος που τη χειριζόμαστε οδηγεί στην αισθητική ή όχι απόλαυση και συγκίνηση θα πω λίγα λόγια και για τα εκφραστικά της μέσα.

Η γλώσσα τη Φανής είναι απαλλαγμένη από περιττά εκφραστικά στολίδια, στοχεύει στη ουσία και γι αυτό χρησιμοποιεί κυρίως ρήματα και ουσιαστικά. Δεν χάνει όμως την ποιητική της δύναμη γιατί η έντονη εικονοποιϊα και δραματικότητα την κάνει παραστατική και της προδίδει μία θεατρικότητα. Πολλές φορές έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε θεατές σε μικρά θεατρικά μονόπρακτα. Ίσως αυτό να εξηγείται και από την αγάπη της Φανής για το Θέατρο. Η ελλειπτικότητα που άλλωστε δικαιολογεί και την μικρή έκταση των ποιημάτων της μας προσκαλεί και προκαλεί ταυτόχρονα να γίνουμε συμμέτοχοι στην ποιητική περιπέτεια και να συμπληρώσουμε εμείς τα όποια κενά ή να δώσουμε τη συνέχεια με τη δική μας ερμηνεία. Αυτός είναι και ο στόχος, η συγκίνηση δηλαδή με την κυριολεκτική σημασία της λέξης. Η Φανή έχοντας αφομοιώσει τα διδάγματα του μοντερνισμού χρησιμοποιεί σε πολλά ποιήματά της τους συνειρμούς της σκέψης καθώς μετακινείται με μια αξιοθαύμαστη και συναρπαστική ευρηματικότητα μέσα στο χώρο και στον χρόνο. Από τη Βρετάνη όπου βρέχει μας μεταφέρει στην Κίμωλο όπου ζευγαρώνουν τα πουλιά κι από τον ουρανό όπου Ο Άλφα του Κενταύρου πολιορκεί την Κασσιόπη στην κουζίνα όπου τα πυρίμαχα σκεύη αποδεικνύουν την αναγκαιότητά τους στη μαγειρική. Τελικά παρότι το ύφος είναι λιτό και απλό το αισθητικό αποτέλεσμα είναι πλούσιο και συναρπαστικό.

Επειδή όμως αυτά που μας λέει η ποίηση δεν μπορεί να τα πει καμία εισήγηση όσο σοφή κι αν είναι, γιατί η ποίηση απευθύνεται στην καρδιά, ενώ η κριτική στη σκέψη, θα συνεχίσουμε με την ανάγνωση κάποιων ποιημάτων της Φανής από εμάς τους φίλους της που θα συνοδεύονται κι από κάποια από τα αγαπημένα της τραγούδια που παρά τον ερασιτεχνισμό μας ετοιμάσαμε με πολύ μεράκι για να της τα αφιερώσουμε.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και καλή ακρόαση.